Pustelnik to jedna z istotnych części miasta Marki, mieszcząca się w województwie mazowieckim, w powiecie wołomińskim. Przed rokiem 1957 Pustelnik funkcjonował jako odrębna wieś, aż do momentu, gdy Marki uzyskały prawa osiedla, po czym został włączony w granice miasta Marki w 1967 roku.
W okresie międzywojennym Pustelnik znajdował się w gminie Marki. Po zakończeniu II wojny światowej, miejscowość ta stanowiła jedną z siedmiu gromad w ramach gminy Marki, która leżała w powiecie radzymińskim oraz województwie warszawskim. W rezultacie reformy administracyjnej, która miała miejsce w 1952 roku, Pustelnik znalazł się w powiecie wołomińskim. Pomiędzy 1952 a 1954 rokiem pełnił on również rolę siedziby gminy Pustelnik.
W roku 1954 nastąpiła likwidacja gminnych rad narodowych, a w ich miejsce utworzone zostały Gromadzkie Rady Narodowe, w tym w Markach, Pustelniku, Strudze, Zielonce, Ząbkach oraz Kątach Grodziskich. W 1957 roku Gromadzka Rada Narodowa w Pustelniku została zlikwidowana, a Pustelnik włączono do Osiedlowej Rady Narodowej w Markach.
Historia Pustelnika związana jest również z rozwojem transportu. W 1897 roku wieś połączyła z Markami i Warszawą kolej konna, znana jako Kolejka Marecka, która w 1899 roku została przedłużona do Radzymina i zmodernizowana na trasę parową. Dodatkowo, region ten był znany z licznych cegielni, które powstały dzięki obecności pokładów gliny.
Na początku XX wieku w Pustelniku znajdowała się murowana synagoga, która niestety została zniszczona przez niemieckich okupantów w 1939 roku. Podczas drugiej wojny światowej, w grudniu 1940 roku, Niemcy utworzyli w Pustelniku getto dla lokalnych Żydów, w którym przebywało około 850 osób. W marcu 1942 roku mieszkańcy zostali deportowani do warszawskiego getta, a stamtąd do obozu zagłady w Treblince II, gdzie większość z nich poniosła śmierć.
Warto również wspomnieć o dawnym folwarku Olechnowiczów zwanym „Czerwony Dwór”, w którym od końca XIX wieku działał szpital. To tam, podczas leczenia w 1911 roku, zmarł znany litewski kompozytor oraz malarz, Mikalojus Čiurlionis, co upamiętnia specjalna tablica na ścianie budynku. Od 1928 roku w Czerwonym Dworze działa Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, które aktualnie prowadzi Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Abpa Felińskiego w Markach-Pustelniku.
Etymologia nazwy
W dawnych czasach, według przekazu, istniał znakomity ród, z którego wywodził się pewien mężczyzna, mający w swoim posiadaniu liczne dobra. Pewnego dnia, podążając do Warszawy z zapałem, zapragnął on wyprzedzić mieszkańców w okazałości swoich dóbr oraz zbytku.
Dzięki odpowiednim funduszom mógł pozwolić sobie na życie pełne luksusów i przyjemności, jednak nadmiar uciech wkrótce zrujnował cały jego majątek. Pozbawiony majątku i godności, nieszczęśliwy potomek znakomitego rodu bez celu włóczył się po warszawskich ulicach, a jedynym wsparciem stawali się dla niego ludzie, którzy współczuli mu w jego trudnych chwilach. Żywił się jedynie litości, która spadała na niego przy furcie klasztoru Bernardynów.
W miarę jak jego życie pogłębiało się w biedzie, tak też narastała w nim słabość, która z kolei obudowała w sercu żal za popełnione grzechy. Odczuwał pragnienie ucieczki od dotychczasowego życia oraz całego świata, co skłoniło go do wyboru pustelni jako miejsca na pokutę.
Nieopodal Warszawy znalazł miejsce, które przez długie lata stało się jego domem. Z biegiem czasu, na sam koniec swojego życia, otrzymał znaczną kwotę spadku od krewnych. Te pieniądze posłużyły mu do wybudowania modrzewiowego kościoła w pobliżu chatki, w której mieszkał jako pustelnik. Tak oto, w duchu pokuty, dokonał wielkiego grzesznik ostatecznej zmiany swojego życia.
Na znak pamięci o tym wydarzeniu, wieś, która powstała obok nowo wybudowanego kościoła, zyskała nazwę Pustelnik. W ten sposób historia ta pozostaje z nami do dziś, przypominając o przemianie oraz zadośćuczynieniu, które może nastąpić w obliczu trudnych życiowych doświadczeń.
Przypisy
- Marki dzieje, tradycja, kultura Zbigniew Paciorek Marki 2004 r. ISBN 83-917261-0-X.
- Geoffrey P.G.P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 423.
Oceń: Pustelnik (Marki)